Оңтүстік Қазақстан облысының еңбекке қабілетті жасынан асқан тұрғындарына медициналық-санитариялық алғашқы көмекті (МСАК) оңтайландыру

Abstract

Әлемдегі демографиялық жағдай халық санының өсуі мен оның жастық құрылымындағы өзгерістермен сипатталады. Соңғы жүзжылдықта біздің планетамыздың халқы 3,5 есе өссе, оның ішіндегі егде жастағы адамдардың үлес салмағы 5 есеге ұлғайды. Ал, Қазақстан республикасында, оның ішінде Оңтүстік Қазақстан (Түркістан) облысында да егде жастағы тұрғындардың үлес салмағы динамикалық тұрғыда арту үстінде. Қартаю - ағзаның өміршеңдік қабілеттерінің төмендеуі мен өлім қаупінің артуымен біртіндеп дамитын биологиялық процес. 2015 жылғы ДДҰ есебіне сәйкес (Report on Ageing and Health), әлемде 60 жастан асқан тұрғындардың саны 893 миллион адамды құрады. ДДҰ болжамдарына сәйкес жер шарының халқы алдағы 40 жылда яғни 2050 жылға қарай туылу көрсеткішінен емес, адамдардың өмір сүру ұзақтығының жоғарылауынан 40%-ға, яғни 6,9-дан 9,7 млрд. дейін көбейеді. Болжам бойынша 2050 жылға қарай егде және қарт жастағы тұрғындардың үлес салмағы 21,8%-ға дейін көтеріледі. Әрбір елдің даму деңгейін бағалау барысында Дүниежүзі денсаулық сақтау қоғамы тұрғындардың орташа өмір сүру ұзақтығы мен өмір сүру сапасын есепке алатындығы белгілі. Сондықтан геронтологиялық қызметті одан әрі дамыту және гериатриялық көмекті жетілдіру қазіргі кезеңдегі қоғамдық денсаулық сақтау саласының ең өзекті мәселесінің біріне айналып отыр. Бір тараптан ұзақ өмір сүру XXI ғасырдың қол жеткізген жетістігі, бір тараптан - дамыған мемлекеттерде тұрғындардың қартаюы мен туылудың азаюы - әлеуметтік дезадаптацияға әкеп соқтыратын өткір әлеуметтік мәселе. Әлеуметтік дезадаптацияның негізгі себептері егде және қарт тұрғындарда бірнеше себептерге байланысты - медициналық, психологиялық, ми қызметінің органикалық ауытқуымен ұштасатын әлеуметтік себептер де бар. Егде жастағы тұрғындардың арасында созылмалы аурулардың салыстырмалы тұрғыда көп болуы жалпы аурушаңдық көрсеткішінің жоғарылауына және медициналық көмекке сұраныстың артуына ықпал етуде. Олардың ішінде егде жастағы адамдарға медициналық және әлеуметтік қызмет көрсетілуімен және психологиялық мәселелерді шешумен қатар, олардың белсенді қартаюын жеңілдету сұрақтары, кәсіби және қоғамдық қызметі, өмір сүрген ортасы үшін пайдалы еңбекке қатысуы да басты орынға ие. Бұл жағдай денсаулық сақтау саласына елеулі қысым көрсетеді, себебі халықтың аталған бөлігі өзін-өзі күту қабілетін сақтау үшін ұзақ мерзімді медициналық көмек, санитарлық-гигиеналық күтім, реабилитациялық жәрдем алуы басым маңызға ие болады. Қазақстан Республикасында геронтологиялық қызметті одан әрі дамыту және гериатриялық көмекті жетілдіру егде және қарт адамдарға жәрдем беруді ұйымдастырудың жеке мәселесі болып табылады. Мемлекеттегі демографиялық жағдайды барынша жақсарту және бейінді медициналық көмектің қолжетімділігі мен сапасын арттыру денсаулық сақтау жүйесінің алдында тұрған маңызды міндет болып табылады. Елді мекендердегі тұрғындардың демографиялық жағдайына әлеуметтік маңызы жоғары қан айналым жүйесі ауруларынан туындайтын мүгедектік пен өлім оқиғаларының жылдан жылға арта түсуі байқалады. Емдеу - профилактикалық ұйымдары қан айналым жүйесі ауруларын сапалы көмекпен және оның қол жетімділігімен толық қамтамасыз ете алмай отыр. Бұл жағдай әсіресе, алғашқы медициналық - санитариялық көмек мекемелерінде орын алған. Сондықтан, медициналық көмек сапасының тиімділігін зерттеу және орын алған кемшіліктерді шешу - маңызды мәселе. Ғылыми диссертациялық жұмыстың тақырыбы осы өзекті мәселені ғылыми-теориялық тұрғыда шешіп, тәжірибеге медициналық, әлеуметтік тұрғыда тиімді профилактикалық бағдарламаларды негіздеуге арналған.